1. خطوط حامل (Staff):

قبل از هر گونه توضیحی درباره خطوط حامل بهتر است با الفبای موسیقی آشنا شویم. حروف الفبای موسیقی کلا از هفت حرف تشکیل شده است که در عکس زیر مشاهده می کنید:

خطوط حامل پنج خط موازی هستند که نت ها بروی آنها و یا ما بین آنها قرار می گیرند.شمارش خطوط از پایین به بالا انجام می شود.هر یک از این خطوط و یا بین خطوط جای یکی از حروف الفبای موسیقی را نشان می دهد ،البته بسته به کلید قطعه موسیقی می توانند متغیر باشند.

این خطوط میزان زیر یا بم (فرکانس) بودن هر نت را مشخص می کنند ،بدین صورت که نت ها هر چه به خطوط بالایی نزدیکتر باشند  صدای آنها زیرتر می شود و بر عکس

.

در عکس زیر شما می توانید جای قرار گرفتن نت ها را روی خطوط حامل مشاهده فرمایید. نت ها دقیقا باید روی یک خط یا بین دو خط قرار داشته باشند. همان طور که مشاهده می فرمایید این 5 خط برای نشان دادن همه فرکانس های نت ها بسیار کم هستند لذا با اضافه کردن نیم خط (ledger line) می توانیم نت های زیر تر و یا بم تر را نشان دهیم ،تعداد نیم خط ها محدویت خاصی ندارد ولی توجه داشته باشید استفاده از نیم خط ها برای نشان دادن نت های خیلی بم و یا خیلی زیر می تواند خواندن قطعه را برای نوازنده بسیار مشکل کند ،لذا برای حل این مشکل باید از کلیدهای مختلف استفاده کرد.

2. کلید (Clef):

کلید یک سمبل موسیقایی می باشد که میزان زیر یا بم  بودن نت ها و اسم  خطوط حامل را مشخص می کند. در کل سه نوع کلید در موسیقی داریم:

1. کلید سل(G):

این کلید معولا روی خط دوم حامل قرار دارد و مشهورترین کلید موسیقی است و برای بسیاری از سازها مثل ویولن ،گیتار و فلوت و … با این کلید نت نویسی می شود. این کلید اسم خود را به خط دوم حامل می دهد و سپس بقیه خطوط حامل به ترتیب حروف الفبا نام گذاری می شوند

کلید سل به ندرت روی خط یک نیز قرار می گیرد.

2. کلید فا (F):

این کلید معمولا برای صداهای بم استفاده می شود و روی خط چهارم حامل قرار می گیرد. این کلید ممکن است روی خط سوم و یا به ندرت روی خط پنجم نیز دیده شود.

3. کلید دو (C) :

این کلید می تواند روی خط یک (سوپرانو) ،دو (متسو سوپرانو) ،سه (آلتو) و چهار (تنور) قرار بگیرد. نت مورد اشاره این کلید C4 است.

همه کلید ها

3. پرده و نیم پرده (Whole tone & Half tone)

پرده واحد اندازه گیری فواصل فیزیکی در موسیقی است. همانطور که در زندگی روزمره برای اندازه گیری مسافت از واحدهایی نظیر متر و سانتی متر استفاده می کنیم در موسیقی نیز برای اندازه گیری مسافت از واحد پرده و نیم پرده استفاده می شود. تعریف پرده در هر ساز متفاوت است مثلا در پیانو از هر کلید سفید تا کلید سفید بعدی را یک پرده و از هر کلید سفید تا کلید سیاه بعدی را نیم پرده گویند و یا در گیتار از هر فرت تا بعدی را نیم پرده و تا 2 فرت بعدی را یک پرده گویند.

دو نوع نیم پرده در موسیقی وجود دارد اول نیم پرده دیاتونیک و دوم نیم پرده کروماتیک.

نیم پرده دیاتونیک:

این نیم پرده فاصله 2 نت پیاپی غیر هم نام است و در الگوی طبیعی گام های دیاتونیک دیده می شود و می تواند هم با علامات تغییر دهنده به جود بیاید و هم بدون علامات تغییر دهنده.

نیم پرده کروماتیک:

این نیم پرده فاصله 2 نت هم نام است و حداقل یکی از نت های تشکیل دهنده آن دیز یا بمل شده است.

کما (Comma) :

کوچکترین واحد اندازه گیری مسافت در موسیقی کما (Comma) نام دارد، هرگاه یک پرده را به 9 قسمت مساوی تقسیم کنیم هر قسمت یک کما نام دارد.

اکتاو (Otave) :

بزرگترین واحد اندازه گیری مسافت در موسیقی اکتاو (Otave) نام دارد ،هر اکتاو شامل 5 پرده و 2 نیم پرده است و همیشه به نت هم نام نت مبدا ختم می شود.

پرده و نیم پرده در پیانو:

پرده و نیم پرده در گیتار:

یک چهارم پرده (Micro Tones) :

یک چهارم پرده فاصله ای است که از نیم پرده کوچک تر است و معمولا در موسیقی ایران و خاور میانه دیده می شود.

ادامه مطالب در مقدمات موسیقی (2)