گام ها (Scales) :

گام در موسیقی الگویی است که برای نوازنده و یا آهنگساز تایین می کند از کدام نت ها استفاده کند و یا نکند ،روی کدامیک از نت ها تاکید بیشتری کند و یا از کدامیک از نت ها سریعتر عبور کند. گام به یک قطعه موسیقی ملیت می بخشد و باعث می شود وقتی شنونده به یک قطعه موسیقی گوش می دهد ،بفهمد که مثلا این یک موسیقی عربی است و یا یک موسیقی چینی.

در تئوری به دسته ای از نت ها که با رعایت الگویی خاص از یک نت شروع و به اکتاو آن نت رسیده باشند را گام می گویند. گام ها بر اساس تعداد نت تشکیل دهنده آنها و نیز فواصل موجود بین نت های تشکیل دهنده گام ،دسته بندی می شوند.

گام ها بر مبنای تعداد نت تشکیل دهنده به 3 دسته تقسیم می شوند:

1- گام های 12 نتی یا کروماتیک

2-کام های 7 نتی یا دیاتونیک

3-گام های 5 نتی یا پنتاتونیک

4-گان های 6 نتی

1. گام های کروماتیک (Chromatic Scales)

گام های کروماتیک از 12 نت که با فاصله نیم پرده از یکدیگر جدا شده اند ساخته شده اند. نیم پرده های تشکیل دهنده این نوع گام هم می تواند از نوع نیم پرده کروماتیک و هم از نوع نیم پرده دیاتونیک باشد.

جهت حرکت گام های کروماتیک هم می تواند رو به بالای خطوط حامل (بالارونده) و هم  رو به پایین خطوط حامل (پایین رونده) باشد. در گام های  بالارونده معمولا از علامت دیز برای ایجاد نیم پرده و در گام های پایین رونده معمولا از علامت بمل برای ایجاد نیم پرده استفاده می شود.

توجه داشته باشید که معولا از گام های کروماتیک برای ساخت یک قطعه موسیقی استفاده نمی شود. از این گام معولا به صورت نت های پاساژ در گام های دیاتونیک استفاده می شود. بهترین مثال برای استفاده از پاساژهای کروماتیک ،قطعه پرواز زنبور عسل ،اثر ریمسکی کرساکوف آهنگساز مشهور روس است.

2. گام های دیاتونیک (Diatonic Scales)

گام های دیاتونیک از 5 پرده و 2 نیم پرده تشکیل شده اند و دارای 7 نت هستند. محل قرار گرفتن پرده ها و نیم پرده ها در گام های دیاتونیک متفاوت است و بر حسب آن ،نوع گام مشخص می شود.

توجه داشته باشید که در گام های دیاتونیک چون نت هشتم تکرار نت اول است آن را به عنوان نت جدید به حساب نمی آورند ولی در شمارش درجات گام ،شمرده می شود.

دانگ (Tetrachord) :

به هر دسته چهار نتی در گام های دیاتونیک دانگ گویند.یک دانگ همیشه شامل 2 تمام پرده و 1 نیم پرده است و فاصله بین هر دانگ در گام های دیاتونیک یک پرده می باشد ،فاصله نت اول یک دانگ(Tetrachord) تا نت آخر آن همیشه چهارم درست می باشد.

اگر دانگی شامل 3 تمام پرده باشد به آن (Tritone) می گویند که معمولا در مودهای کلیسایی کاربرد دارد.

انواع گام های دیاتونیک:

گام های دیاتونیک بر حسب قرار گرفتن محل (تمام پرده ها) و (نیم پرده ها) بین درجات مختلف گام ،به انواع مختلفی تقسمیم بندی می شوند.

1- گام های ماژور یا بزرگ (Major Scale)

2-گام های مینور یا کوچک (Minor Scale)

الف) گام های مینور تئوریک یا طبیعی

ب)گام های مینور هارمونیک

پ)گام های مینور ملودیک

3. گام های پنتاتونیک (Pentatonic scales)

گام های پنتاتویک ،گام هایی هستند که در محدوده یک اکتاو از پنج نت ساخته شده باشند. این نوع از گام بسیار پرکاربرد است برای مثال استفاده بسیار زیادی در سبک موسیقی بلوز دارند و یا در اکثر کشورهای جنوب شرقی آسیا مانند چین و ژاپن از این گام استفاده می کنند.

گام های پنتاتونیک به 2 دسته کلی تقسیم می شوند ،دسته اول گام هایی که دارای یک یا چند نیم پرده هستند که همی تونیک (Hemitonic) نامیده می شوند و دسته دوم گام هایی که فاقد نیم پرده هستند که آنهمی تونیک (Anhemitonic) نامیده می شوند.

گام های (Anhemitonic) خود به 2 دسته ماژور و مینور تقسیم می شوند:

1- گام های ماژور پنتاتونیک:

گام ماژور پنتاتونیک در حقیقت همان گام ماژور دیاتونیک است که نت های درجه (IV) و (VII) آن حذف شده است. علامت سرکلید گام های ماژور پنتاتونیک دقیقا مانند ماژور دیاتونیک است هرچند که از نظر تئوریک باید متفاوت باشد.

گام های مینور پنتاتونیک:

گام مینور پنتاتونیک همان گام مینور تئوریک است که درجه (II) و (VI) آن حذف شده است.

4. گام های شش نتی (Hexatonic Scales)

گام های شش نتی گام هایی هستند که در محدوده یک اکتاو از 6 نت ساخته شده باشند. گام های شش نتی دارای انواع مختلفی هستند و در بسیاری از انواع موسیقی از جمله موسیقی فولک اسکاتلند و ایرلند دیده می شوند و همچنین در موسیقی جز و بلوز نیز کاربرد دارد.

انواع گام های شش نتی :

1-گام های شش نتی تمام پرده (Whole Tone) :

تمام درجات این گام از فواصل یک پردهای ساخته شده است. این گام بیشتر در موسیقی جز دیده می شود.

2-گام های شش نتی افزوده (Augmented) :

این نوع از گام های شش نتی از توالی فواصل یک و نیم پرده و نیم پرده ای ساخته شده است.

3-گام های شش نتی پرومته (Prometheus) :

گام شش نتی پرومته از چهار فاصله یک پرده ای ،یک فاصله یک ونیم پرده ای و یک فاصله نیم پرده ای طبق الگوی زیر ساخته می شود.

4-گام های شش نتی بلوز (Blues) :

5-گام های شش نتی تریتون (Tritone) :