1. ضرب (Beat)

برای توضیح ضرب ابتدا لازم است صدای موزیکال و صدای غیر موزیکال را از یکدیگر جدا کنیم .در محیط اطراف ما 2 نوع صدا وجود دارد ،اول صدای غیر موزیکال است که تقریبا شامل اکثر صداهایی که ما می شنویم مثل صدای صحبت کردن ،بوق ،صدای موتور اتوموبیل ها و غیره می شود و دوم صدای موزیکال است که غالبا دارای نظم خاصی است مثل صدای تیک تاک ساعت. یکی از مشخصه های اصلی صدای موزیکال نظم آن است و سپس تکرار آن نظم و الگو.

ضرب در موسیقی به لحظه هایی از موسیقی گویند که انسان را ناخود آگاه به عکس العمل وادار می کند ،مانند دست زدن با یک قطعه موزیکال. در موسیقی کلا 2 نوع ضرب وجود دارد ،اول ضرب قوی یا همان ضربی که باعث عکس العمل در ما می شود و دوم ضرب ضعیف که ما می شنویم ولی عکس العمل خاصی نشان نمی دهیم.

توجه داشته باشید که تقریبا تمام قطعات موسیقی بر اساس الگوی ضربی زیر ساخته می شوند:

1-موسیقی 2 ضربی که شامل یک ضرب قوی و یک ضرب ضعیف است.

2-موسیقی 3 ضربی که شامل یک ضرب قوی و دو ضرب ضعیف است.

3-موسیقی 4 ضربی که شامل یک ضرب قوی و یک ضعیف و یک نیمه قوی و یک ضعیف است.

نکته:موسیقی بیشتر از چهارضرب هم وجود دارد که در مبحث میزانهای لنگ به آن اشاره شده است و درضمن موسیقی بدون ضرب هم وجود دارد مثل برخی پیش درآمدهای موسیقی سنتی ایران و یا در موسیقی غربی برخی قطعات که به صورت (adlib) نوشته شده اند.

در مثال زیر یک جمله 2 ضربی ساده که هرضرب قوی با حرف (ق) و هرضرب ضعیف با حرف (ض) مشخص شده است را می توانید مشاهده کنید:

در مثال زیر یک جمله 3 ضربی ساده که هرضرب قوی با حرف (ق) و هرضرب ضعیف با حرف (ض) مشخص شده است را می توانید مشاهده کنید:

2. میزان (Bar)

در موسیقی به فاصله زمانی بین هر دو ضرب قوی میزان گویند که توسط خطوط عمود بر خطوط حامل نشان داده می شود. میزانها در حقیقت یک قطعه موسیقی را به بلوک های زمانی مساوی تقسیم می کنند.

در عکس زیر مدت زمانی هر میزان 2 ثانیه می باشد:

خطوط مشخص کننده میزان انواع مختلفی دارد که در عکس زیر نمایش داده شده است:

3. کسر میزان (time signature)

کسر میزان عددی کسری است که بعد از کلید روی خطوط حامل قرار می گیرد و صورت آن تعداد نت و مخرج آن جنس نت های تشکیل دهنده یک میزان را مشخص می کند.

برای درک بهتر کسر میزان ابتدا لازم است بدانیم که نت ها علاوه بر اسم هایی مانند گرد و یا سفید و غیره یک معادل عددی هم دارند. مثلا نت سیاه را با عدد 1/4 و نت سفید را با عدد 1/2 نشان می دهند.در عکس زیر می توانید معادل عددی نت ها را مشاهده فرمایید:

برای مثال کسر میزان 2/4 بدین معنی است که در هر میزان 2 نت از جنس نت سیاه یا معادل زمانی 2 نت سیاه باید وجود داشته باشد و یا کسر میزان 6/8 بدین معنی است که در هر میزان 6 نت از جنس نت چنگ و یا معادل زمانی 6 نت چنگ باید قرار بگیرد.

انواع میزان:

1-میزان های ساده (simple meter):

میزان هایی هستند که ضرب های تشکیل دهنده آن بر عدد 2 و یا 4 و 8 قابل قسمت هستند. این میزان ها می توانند از 2 ضرب – 3 ضرب و یا 4 ضرب ساخته شوند.

کسر میزان های ساده در جدول زیر نمایش داده شده است:

2-میزان های ترکیبی (Compound meter):

میزان هایی هستند که ضرب های تشکیل دهنده آن بر عدد 3 و یا مضربی از عدد 3  قابل قسمت باشند. این نوع از میزا ن ها نیز می توانند از 2 ضرب و یا 3 ضرب و یا 4 ضرب تشکیل شوند. همانطور که می دانید هیچ نتی به طور طبیعی بر عدد 3 قابل قسمت نیست ،مثلا ما نمی توانیم نت سیاه را بر عدد 3 تقسیم کنیم مگر اینکه آن نت سیاه نقطه دار باشد. پس توجه داشته باشید که ضرب ها در میزان های ترکیبی از جنس سیاه نقطه دار و یا سفید نقطه دار هستند.

در مثال زیر میزان دو ضربی ترکیبی بر پایه نت سیاه نقطه دار را می توانید مشاهده فرمایید:

نکته:

توجه داشته باشید که در میزان های ترکیبی چون جنس ضرب با میزان های ساده متفاوت است و بر مبنای تقسیمات 3 تایی است شکل گرفته است و نه 2 تایی ،پس ارزش زمانی نت ها نیز با آنچه در مبحث نت ها گفتیم متفاوت است. مثلا در مثال بالا چون هر ضرب برابر با یک سیاه نقطه دار است پس هر سیاه نقطه دار برابر با یک قدم است و یا در میزان دوم هر سه نت چنگ برابر با یک قدم است.

در حقیقت این کسر میزان است که ارزش زمانی نت ها را مشخص می کند.مثلا در میزان 2/4 چون هر ضرب برابر با یک نت سیاه است ،نوازنده نت سیاه را یک قدم در نظر می گیرد و ارزش زمانی سایر نت ها را بر آن اساس حساب می کند . در میزان 2/2 چون هر ضرب برابر یک نت سفید است ،نوازنده نت سفید را یک قدم در نظر می گیرد و  ارزش زمانی سایر نت ها را به همین نسبت تغییر می دهد، در صورتی که نت سفید در میزان 2/4 دو قدم است .در میزان 3/8 چون هر ضرب برابر یک نت چنگ است هر نت چنگ یک قدم حساب می شود. در میزان های ترکیبی مثل 6/4 چون هر ضرب برابر با یک سفید نقطه دار است و هر سفید نقطه دار برابر با 3 نت سیاه است ،پس هر سه تا نت سیاه برابر با یک قدم است و همین نسب در سایر کسر میزان ها نیز ادامه پیدا می کند.

کسر میزان های ترکیبی در جدول زیر نمایش داده شده اند:

3-میزان های لنگ (Odd meter) :

میزان های لنگ میزان هایی هستند که از چهار ضرب بیشتر دارند و معمولا از ترکیب دو میزان ساده و یا دو میزان ترکیبی ساخته می شوند.